3. Over het boek Prediker : de structuur en de boodschap in het boek
De structuur in het boek
Wat wil Prediker zeggen? Wat is zijn boodschap? Wat voor iemand is hij? Een filosoof? Een dichter? Soms lijkt hij zeer pessimistisch. Maar soms lijkt hij ook een levensgenieter. En hij lijkt zichzelf wel regelmatig tegen te spreken. Waarom zitten er zoveel herhalingen in het boek? Heeft dat een bepaalde bedoeling? Zit er eigenlijk een logische opbouw in het boek?
Dit soort vragen kwam bij mij naar boven bij het doorploeteren van Prediker. Er lijkt niet veel structuur in te zitten. Maar toch: als je in hoofdstuk 1:2 leest
Een en al vluchtigheid, zegt Prediker,
een en al vluchtigheid, alles is even vluchtig
en je leest bijna aan het einde, in 12:8 letterlijk diezelfde tekst, ietsje ingekort, dan denk je toch: nu maakt de auteur de cirkel rond, hij keert terug naar zijn uitgangspunt.
Bovendien zitten er van die 'refreinen' in, steeds terugkerende formules, die langzamerhand vertrouwd worden: over het 'zwoegen onder de zon', het 'najagen van wind' en het 'refrein' over het genieten. Zou er dan toch niet een soort bouwplan ten grondslag liggen aan dit boek?
De meest geslaagde poging voor zo'n bouwplan, in mijn ogen althans, vond ik in de Studiebijbel in perspectief. In dit bouwplan zie je duidelijk het idee van de cirkel terug:
B Stelling (1:2)
C Proloog: gedicht over de cyclische herhaling van al het aardse gebeuren (de tijd brengt
niets nieuws voort) (1:3-11)
D Beschrijving van de werkelijkheid (1:12-6:12)
D' Wijze raadgevingen om met de werkelijkheid te leven (7:1-11:8)
C' Epiloog: gedicht over de ouderdom (de tijd voert de mens mee) (11:9-12:7)
B' Stelling (12:8 = 1:2)
A' Conclusie over Prediker (12:9-14)
Een opmerking over het bouwplan: de omschrijvingen van de onderdelen D en D' kloppen misschien niet helemaal; het is niet zo, dat er binnen D alléén maar een 'beschrijving van de werkelijkheid' gegeven wordt en geen enkele 'raadgeving om met die werkelijkheid te leven'. Kijk maar in hoofdstuk 5: wees niet te snel met uw mond (vs 1), wanneer u aan God een gelofte doet, stel dan niet uit die na te komen (vs 4). Dit lijken toch wel raadgevingen. Maar dit neemt niet weg dat dit bouwplan toch bruikbaar is om Prediker 'te lijf te gaan'.
Vanuit de structuur naar de boodschap
Het bouwplan helpt ons ook om zicht te krijgen op de boodschap of het thema, of hoe je het noemen
 |
| De cirkelvorm helpt ons de centrale boodschap te ontdekken Pixabay.com |
wilt, van het gehele boek. De stelling aan het begin en eind van het betoog is 'het hele leven is vluchtig, als een damp, een windvlaag'. Daartussenin maakt Prediker met vele voorbeelden duidelijk, dat de stelling/eindconclusie juist is; hij beschrijft de harde werkelijkheid van het leven. Tegelijkertijd geeft hij adviezen om van de goede dingen in het leven te genieten, dat zijn vaak 'gewone' dingen; eten en drinken, het leven met de vrouw die je liefhebt.
God lijkt soms een beetje afwezig in dit Bijbelboek; waar blijft Hij als Redder? En toch, God ís er wel in Predikers gedachten: God geeft mensen moeilijke bezigheden, maar óók goede dingen. Het gaat in Prediker niet over het reddingsplan van God voor zondige mensen, het gaat niet om aankondigingen van de komende Messias. Nee, het boek Prediker is oosterse wijsheidsliteratuur; lessen in realistische - soms bijna pessimistische - levenskunst, waarbij God in Predikers gedachten wél steeds aanwezig is. Genieten mág, maar niet zondig, niet onbeteugeld, niet zonder rem; we leven voor Zijn aangezicht.
Kortom; misschien zou je het thema van het boek Prediker kernachtig kunnen samenvatten als 'levenskunst voor gelovigen'.
Ben benieuwd naar de volgende afleveringen. Boeiend boek. Je kunt ook gebruik maken van '100 prikkels voor mannen'. Daar staan 50 Predikerprikkels in.
BeantwoordenVerwijderenToch geen Romeinen geworden?