7 . Prediker 1: 9 - 11 Er is niets nieuws onder de zon.

Ook nu weer zet ik het gehele gedicht hier neer. Het is goed om het het weer in zijn geheel te lezen, - probeer het maar, dan zul je het merken - en daarna leggen we de focus op de verzen 9 tot en met 11.

2. Een en al vluchtigheid, zegt Prediker,

een en al vluchtigheid, alles is even vluchtig.

3. Welk voordeel heeft de mens van al zijn zwoegen

waarmee hij zwoegt onder de zon?

4. De ene generatie gaat en de andere generatie komt,

maar de aarde blijft voor eeuwig staan.

5. De zon gaat op, de zon gaat onder,

en zij hijgt naar haar plaats, waar zij opging.

6. De wind gaat naar het zuiden

en draait naar het noorden.

Al draaiend en draaiend

gaat de wind,

en al draaiend

keert de wind weer terug.

7. Alle rivieren gaan naar de zee,

toch raakt de zee niet vol.

Naar de plaats vanwaar de rivieren kwamen,

daarheen keren zij terug,
om vandaar weer te gaan stromen.

8. Alle dingen zijn zo vermoeiend,

dat niemand het kan uitspreken.

Het oog wordt niet verzadigd van zien,

het oor wordt niet vol van horen.

9. Wat er geweest is, dat zal er weer zijn.

Wat er plaatsvindt, dat zal weer plaatsvinden.

Er is niets nieuws onder de zon.

10. Is er iets waarvan men kan zeggen:

Kijk eens, dat is nieuw?

In de eeuwen die voor ons geweest zijn,

is het er al geweest.

11. Er is geen herinnering aan de vroegere dingen.

Ook aan latere dingen, die nog komen,

zal geen herinnering zijn

bij hen die daarna komen.

Om nog even terug te grijpen op de vorige keer; bij de bespreking van vs. 8 zeiden we dat er altijd weer iets nieuws was, waar onze aandacht naar toegetrokken wordt. Iets wat we horen of zien en wat zich aan ons voordoet als iets nieuws, als iets dat we vooral niet mogen missen.

Maar hoe nieuw is het eigenlijk? Is het echt nieuw? Gaan mensen beter met elkaar om dan vroeger? Worden we er echt gelukkig van? Is er minder oorlog, minder ziekte? Als je gaat kijken naar de grote lijnen, naar de dingen die er echt toe doen, dan zie je het volgende, zegt Prediker:

9. Wat er geweest is, dat zal er weer zijn.

Wat er plaatsvindt, dat zal weer plaatsvinden.

Er is niets nieuws onder de zon.

10. Is er iets waarvan men kan zeggen:

Kijk eens, dat is nieuw?

In de eeuwen die voor ons geweest zijn,

is het er al geweest.

Toen Obama president werd van de Verenigde Staten van Amerika waren veel mensen euforisch: dit was iets nieuws! Een zwarte man op de presidentszetel. Hij werd een messias genoemd, een redder. Maar uiteindelijk is de kloof tussen wit en zwart in Amerika er niet kleiner door geworden. Schietincidenten op scholen vonden ook in de periode Obama 'gewoon' plaats. Hij was een goeie kerel, maar geen redder. Hij kon de mensen in Amerika niet blijvend gelukkiger maken. 

Vs. 11 Sterker nog: hij raakt al weer in de vergetelheid. Wie denkt er nu nog regelmatig aan Obama? Wie denkt er over 10 jaar nog aan Obama? Dat is wat vs. 11 zegt:

11. Er is geen herinnering aan de vroegere dingen.

Prediker zegt het nog sterker: zelfs de dingen die nú nog in de toekomst liggen zullen vergeten worden:

Ook aan latere dingen, die nog komen,

zal geen herinnering zijn

bij hen die daarna komen.

Samenvatting

Met de verzen 3 tot en met 11 hebben we de proloog die de openingsstelling (vs. 2; alles is even vluchtig) onderstreept, behandeld. Samengevat komt het hierop neer: er líjken wel nieuwe dingen te gebeuren in een mensenleven en in de geschiedenis, en alles is wel voortdurend in beweging als de zon, de wind en het water, maar goed beschouwd zijn het geen wezenlijk nieuwe dingen, die ons menselijk bestaan fundamenteel verbeteren. Ons bestaan blijft vluchtig en onbeduidend. Wie zal zich ons over 100 jaar herinneren?

Tenslotte een opmerking bij het gedeelte dat we tot nu toe hebben gehad (Prediker 1: 1-11). Dit stukje uit de Bijbel is heel modern; het tekent het levensgevoel van ons, 21e-eeuwers haarscherp. Het is een triest stukje, hoe mooi en poëtisch ook, het is akelig reëel. Wat mij opvalt is: de naam van God komt er niet in voor, in al deze elf verzen niet. Misschien heeft Prediker dat bewust gedaan. Als die naam van God in mijn leven ook in het geheel niet voorkomt, dan is mijn leven feitelijk zoals het hier staat; een en al vluchtigheid, ook al heb ik het op dit moment schijnbaar ver geschopt, al ben ik bankdirecteur of een beroemd dirigent of een gevierde voetballer. Het stelt eigenlijk niets voor en het zal spoedig ten einde zijn.

Is alles zinloos? - Openclipart.org

Is er dan geen ontsnapping mogelijk uit deze trieste werkelijkheid? Is er geen geluk, geen hoop op een voortleven? Zonder God niet, nee. Maar dankzij God toch wél; er is niets nieuws onder de zon, maar God zorgt toch voor iets nieuws: in Openbaringen 21 schrijft Johannes: 'En ik zag een nieuwe hemel en een nieuwe aarde, want de eerste hemel en de eerste aarde waren voorbijgegaan. [...] En God zal alle tranen van hun ogen afwissen, en de dood zal er niet meer zijn; ook geen rouw, jammerklacht of moeite zal er meer zijn. [...] En Hij die op de troon zit, zei: Zie, Ik maak alle dingen nieuw.'

Dit hoopvolle en vertroostende vergezicht lijkt de Prediker op dit moment echter niet te hebben. We keren naar hem terug in vs 12...