20. Prediker 4: 13 - 16 Zelfs de goede, wijze koning zal worden vergeten.

Een verhaal over twee koningen. Pixabay

Hier volgt ook weer zo'n specifiek verhaal, waarvan je denkt: 'dat heeft Prediker niet zelf bedacht, maar dat heeft hij echt zien gebeuren'. Hieronder komt eerst de Bijbeltekst, zoals gebruikelijk in de HSV. Ik heb even overwogen om hier de NBV te gebruiken in plaats van de HSV. De NBV-vertalers zijn er namelijk beter in geslaagd om van het moeilijke Hebreeuws een begrijpelijk, goed lopend  verhaal te maken, maar tegelijkertijd verzinnen ze er ook weer iets bij, wat er niet staat: in vers 15 zeggen ze namelijk van de jonge koning, dat die 'in opstand kwam tegen de oude koning'. Als ik in de Studiebijbel naar de Nederlandse vertalingsmogelijkheden van het Hebreeuws kijk, dan staat dat er niet. Dus toch maar de HSV:

13 Beter een arme maar wijze jongeman, dan een oude maar dwaze koning die van geen waarschuwing meer wil weten.

14 Ja, iemand komt uit de gevangenis om koning te worden, terwijl iemand die in zijn koninkrijk is geboren, verarmt. 

15 Ik zag al de levenden onder de zon omgaan met de jongeman, de tweede, die voor hem in de plaats kwam.

16 Er komt geen einde aan al het volk, aan allen die er vóór hen waren. Ook zullen zij die later komen, zich niet over hem verblijden. Ja, ook dat is vluchtig en najagen van wind.

Vs 13, 14 Er zat een wijze jongeman gevangen in het koninkrijk van een oude, maar dwaze koning, die steeds eigenwijzer werd en doof voor goede raad. Volgens de Studiebijbel zaten mensen 'in het oude Nabije Oosten meestal gevangen om politieke of economische redenen, namelijk wanneer iemand zijn schulden niet meer kon betalen'. Dat laatste lijkt hier het geval, want de wijze jongeman is arm, staat er. Hij zit gevangen en moet werken tot hij door zijn arbeid zijn schulden afbetaald heeft. De jongeman komt vrij en klimt op tot het koningschap terwijl de oude koning, die als prins ter wereld kwam - hij is immers 'in zijn koninkrijk geboren' - verarmt.

Vs 15 De populariteit van de tweede koning is enorm: ik zag al de levenden onder de zon omgaan met de jongeman, die voor hem (voor de eerste koning) in de plaats kwam.

De tweede koning was enorm populair. Pixabay

Vs 16 De eerste zin van vs 16 is vaag in de (H)SV, maar in alle andere vertalingen die ik gezien heb, komt het neer op iets als 'hij staat aan het hoofd van een immense stoet bewonderaars/volgelingen'. Dus ook deze zin onderstreept hoe geliefd de tweede koning, die ooit als arme sloeber uit de gevangenis kwam, en door wijsheid koning was geworden, bij het volk was.

Maar - en nu komt het punt dat Prediker wil maken - zelfs hij zal snel vergeten zijn; zij die later komen, zullen zich niet over hem verblijden!  Volksgunst, terecht verkregen volksgunst, is ook al hăbēl, damp, vluchtig en najagen van wind.

Nog even een klein zijpaadje, terugkomend op het begin: Prediker vertelt dit of hij erbij is geweest. Je kunt denken: het is echt gebeurd en Prediker heeft het zelf meegemaakt of van anderen gehoord. Het is ook mogelijk dat Prediker gewoon een levendige fantasie had. Er is ook wel beweerd dat Prediker aan een oude Bijbelse geschiedenis heeft gedacht, bijvoorbeeld, het levensverhaal van Jozef in Egypte. Zou dat kunnen? Jozef was inderdaad een wijze jongeman die uit de gevangenis kwam en koning werd. Maar er zijn ook verschillen: Jozef kwam in de gevangenis vanwege de valse beschuldiging van de vrouw van zijn baas, hij zou haar hebben willen verkrachten. Hier in Prediker lijkt de jongeman in de gevangenis te zitten om zijn schulden af te betalen. Jozef werd onderkoning, weliswaar een hoge positie, maar toch nog altijd ónder de Farao. Dat is hier in Prediker ook anders.

Maar hij was ook snel weer vergeten. Pixabay

Maar er is ook een frappante overeenkomst! Lees voor jezelf eens Genesis 50: 26 tot en met Exodus 1: 11. Toen Jozef gestorven was, en ook al zijn broers, en heel die generatie (Exodus 1: 6) ... toen trad er in Egypte een nieuwe koning aan, die Jozef niet gekend had (Exodus 1: 8) en al heel spoedig dwingt die nieuwe Farao de familie van Jozef - de familie van de oude onderkoning! - tot dwangarbeid (Exodus 1:11). De onderdrukking begint al terwijl de gebalsemde Jozef nog in een kist in Egypte boven aarde staat! (Genesis 50: 26, Exodus 13: 19) Het is bijna ongelooflijk hoe snel men daar in Egypte die Jozef, die door zijn wijsheid het hele land Egypte van de hongerdood heeft gered, vergeten lijkt te zijn. En dat is precies wat Prediker beweert: zij die later komen zullen zich niet over hem verblijden!