29. Prediker 6: 3 - 6 De rijke man en de misgeboorte

Volgens sommigen (de KV en de SBOT bijvoorbeeld) begint bij vers 3 echt iets nieuws, maar dat zie ik niet zo in. Met de NBV (die vers 3 vertaalt met 'zo iemand zou wel honderd kinderen kunnen krijgen') zie ik het als een nadere uitwerking van vers 1 en 2. Eerst nog even het gehele stuk:

1 Er is een kwaad dat ik gezien heb onder de zon, en het komt veel voor onder de mensen:

2 een man, aan wie God rijkdom, bezittingen en eer geeft, heeft voor zichzelf geen gebrek aan al wat hij verlangt, maar God staat hem niet toe iets ervan te gebruiken. Iemand anders, een onbekende, verbruikt het. Dat is vluchtig. Een bittere kwelling is dat.

3 Als iemand honderd kinderen verwekt

en vele jaren leeft,

zodat de dagen van zijn jaren vele zijn,

maar hij zichzelf niet verzadigt met het goede,

en er zelfs geen graf voor hem is,

dan is, zeg ik, een misgeboorte beter af dan hij.

4 Want die komt tevergeefs ter wereld,

gaat heen in duisternis

en zijn naam wordt in de duisternis bedekt.

5 Ook heeft hij de zon niet gezien

of gekend:

Hij heeft meer rust dan die man.

6 Ja, al leefde hij tweemaal duizend jaar,

maar hij had het goede niet gezien - 

gaan zij niet allen naar een en dezelfde plaats?

7 Al het zwoegen van de mens is voor zijn mond

en toch wordt de begeerte niet vervuld.

Wat heeft immers de wijze vóór op de dwaas?

Wat baat het de arme dat hij weet

met de levenden om te gaan?

9 Beter is het zien van de ogen

dan het gaan in de weg van de begeerte.

Ook dat is vluchtig en najagen van wind.

Vs 3 Al zou zo iemand (van vs 1 en 2)  honderd kinderen verwekken en vele jaren leven; als hij er niet van geniet, als hij zichzelf niet verzadigt met het goede, dan [...] is een misgeboorte beter af dan hij. Op de plaats van [...] voegt Prediker nog iets toe: 'en er zelfs geen graf voor hem is'. Met andere woorden, die rijkdom - waarvan hij niet eens genoten heeft - kan zómaar wegwezen, verdampen, zelfs zo erg, dat hij geen graf heeft om in te liggen.

In eerste instantie was ik geneigd om die honderd kinderen als dichterlijke overdrijving op te vatten, maar bij nader inzien weet ik het niet zeker. Er wáren zeer rijke mensen in het Oude Oosten, die veel vrouwen hadden, Salomo is misschien wel het meest sprekende voorbeeld. Dan is het hebben van honderd kinderen mogelijk. Hoe het ook zij; het hebben van (veel) kinderen in het Oude Testament is altijd een teken van de zegen van God. Denk maar aan Abraham, die jarenlang geen enkel kind had, maar aan wie God wel een rijk nageslacht beloofde. In Psalm 127 staat dat de vrucht van de schoot een beloning van God is. Kortom, in deze verzen in Prediker gaat het over iemand die zeer rijk gezegend is door God en toch zou hij uiteindelijk beter af geweest zijn als ... misgeboorte. Je vindt het misschien te ver gaan, lijkt Prediker te denken, want hij voegt eraan toe dat hij dat echt wil beweren door de woorden 'zeg ik' in te voegen: dan is, zeg ik, een misgeboorte beter af dan hij! Ik heb het even gecheckt in de SBOT; dat nadrukkelijke 'zeg ik' of 'zei ik' staat er in het Hebreeuws echt bij.

Pixabay

Vs 4, 5 Want een misgeboorte komt tevergeefs ter wereld ... en heeft uiteindelijk meer rust dan die man. Het gaat hier, lijkt me, niet om een vroegtijdige miskraam, maar eerder om een 'doodgeboren kind' want het kind kómt wel, maar tevergeefs. De Luthervertaling van 1984 heeft 'Sie (= die Fehlgeburt) kommt ohne Leben'. Een doodgeboren kind is echt heel erg voor de ouders maar toch, zegt Prediker, het kind zelf is beter af dan die man met honderd kinderen die niet genieten kon, want het doodgeboren kind heeft de zon niet gezien of gekend. Hier lijkt Prediker te willen zeggen; dan weet je ook niet wat je mist en dus heb je meer rust.

Vs 6 Ook al leefde die man 2000 jaar (waarom noemt Prediker deze onmogelijk hoge leeftijd?), hij belandt toch net als dat kind in een en dezelfde plaats, waarmee zoiets als het dodenrijk zal zijn bedoeld, want een graf had deze man volgens vers 3 niet.

Samengevat zeggen de verzen 1 t/m 6 dus het volgende: Al is iemand nog zo rijk, gezegend met een lang leven en met vele kinderen; als hij er niet dankbaar van kan genieten dan is een doodgeboren kindje beter af dan die rijke man.

Hoe de volgende verzen hierop aansluiten is heel lastig te zeggen, maar in de volgende post doen we een poging.