17. Prediker 4: 1-3 Ik zag al de onderdrukking die er onder de zon plaatsvindt

De verzen 1 tot en met 3 van hoofdstuk 4 zijn heftig. Ik heb er tegenaan zitten kijken en gedacht: hoe kan ik daar nog iets positiefs uit halen?

1 Opnieuw zag ik al de onderdrukking die er onder de zon plaatsvindt. En zie, de tranen van de onderdrukten; zij echter hadden geen trooster. Aan de kant van hun onderdrukkers was macht, zij daarentegen hadden geen trooster.

2 Daarom prees ik de doden, die al gestorven waren, boven de levenden, [omdat] die nog steeds in leven zijn.

3 Beter af dan die beiden is wie er nog nooit is geweest, die niet gezien heeft het kwaaddoen dat er onder de zon plaatsvindt.

In het vorige hoofdstuk (Prediker 2: 16) sprak Prediker ook al over onrecht. Nu komt hij daarop terug, door te zeggen 'opnieuw zag ik' maar het wordt nu nog erger: er is nu echt sprake van onderdrukking, dat is voor mijn gevoel een nog sterkere uitdrukking dan 'onrecht'. En in het vorige hoofdstuk zag Prediker nog lichtpuntjes; God zou vroeg of laat toch zorgen voor rechtvaardigheid, maar hier lijkt het erop dat hij dat niet meer ziet. Dit is, denk ik, wel het meest trieste stukje uit het hele Bijbelboek Prediker. Want Prediker ziet hier God niet meer, hij heeft het daar althans niet over, hij ziet alleen maar doffe ellende.

'En zie', zegt hij, het is één woord in het Hebreeuws. Dat woord staat er niet voor niets, als dat er in de bijbel staat, dan wil de schrijver zeggen, dat er iets belangrijks volgt. 'En zie'; kijk, kijk dan toch, wat erg, de tranen van de onderdrukten! Prediker ziet uitbuiting, machtsmisbruik; aan de kant van hun onderdrukkers was macht, zij daarentegen hadden geen trooster. Het is niet heel moeilijk om je hierbij beelden uit het journaal voor te stellen van graatmagere, ondervoede kinderen met een murw geslagen moeder. Of van een vette dictator als Kim Jong-un in Noord-Korea. Als je aan arme drommels denkt die daar of op andere plaatsen op deze wereld onschuldig in gevangenissen zitten, dan zou je, net als Prediker, denken: is het voor zulke mensen niet beter om dood te zijn? Daarom prees ik de doden, die al gestorven waren boven de levenden, die nog steeds in leven zijn. Het woord 'omdat' in de Herziene Statenvertaling is ingevoegd door de vertalers, maar kan volgens mij ook prima weggelaten worden.

Prediker vervolgt - nóg somberder - met de gedachte dat zulke slachtoffers van onderdrukking, machtsmisbruik en uitbuiting maar beter niet geboren hadden kunnen worden; beter af dan die beiden is wie er nog nooit is geweest. 'Die beiden', dat zijn natuurlijk

1. die arme drommels, de doden die al gestorven waren en
2. de levenden, die nog steeds in leven zijn. Waren zulke arme mensen er maar nooit geweest, dan hadden ze niet het kwaaddoen dat er onder de zon plaatsvindt hoeven meemaken.

Ik vind het niet gemakkelijk, deze post te schrijven. Waar is nu de christelijke hoop? Is de dood altijd een oplossing? In Prediker 9: 4-6 noemt Prediker het leven toch juist veel beter dan de dood?

Maar ze staan in de Bijbel, deze woorden van Prediker! Hij heeft ze niet voor niets opgeschreven. Wat moet ik er dan mee? Ik ga maar naast hem zitten, naast deze wijze mens uit oude tijden, die hier alleen nog maar ellende ziet. Ik ga naast hem zitten en kijk maar een beetje voor me uit, want ik weet eigenlijk niets te zeggen op zijn sombere woorden. Ik realiseer me: hier zit iemand naast me, die écht lijdt onder het verdriet van anderen. En die met al zijn wijsheid geen antwoord kan vinden.

Compassie. Pixabay.com

Is er een antwoord? Hier in dit stukje van de Heilige Schrift niet, maar ik zoek toch naar het begin van een antwoord, zonder de pretentie dat het jou als lezer kan overtuigen: als het over lijden gaat, dan denk ik aan Jezus Christus. Lijden onder het verdriet van anderen, sterker nog: lijden voor de schúld van anderen. Jezus, de Enige Rechtvaardige uit de hele wereldgeschiedenis, de enige die werkelijk zonder schuld, zonder zonde was; juist Hij werd onderdrukt, gegeseld, geslagen, gekruisigd. Hij had geen trooster, zelfs Zijn Vader was op het moment suprême geen Trooster. Hij heeft geleden als geen ander, want Hij droeg de zonden van een hele wereld. Zit daar troost in voor mensen die onnoemelijk zwaar moeten lijden? Ja, misschien toch wel, want het allerzwaarste lijden is door Hém gedragen tot de dood erop volgde, en Hij kwam erdoorheen! En Hij sleept allen die tot Hem de toevlucht nemen erdoorheen.