56. Prediker 12: 9 - 14 Epiloog

9 Overigens, Prediker was een wijze: voortdurend onderwees hij het volk in kennis, hij was opmerkzaam en onderzocht, hij stelde vele spreuken op.

10 Prediker zocht aangename woorden te vinden: het geschrevene is oprecht, woorden van waarheid.

11 De woorden van wijzen zijn als prikkels en als spijkers, diep ingeslagen door meesters in het verzamelen. Zij zijn gegeven door één Herder.

12 Wat erbovenuit gaat, mijn zoon, wees gewaarschuwd! Er komt geen einde aan vele boeken te maken, en veel studeren vermoeit het lichaam.

13 De slotsom van al wat door u gehoord is, is dit:

Vrees God,

en houd u aan Zijn geboden,

want dit geldt voor alle mensen.

14 God zal namelijk elke daad in het gericht brengen,

met alles wat verborgen is,

hetzij goed, hetzij kwaad.

De verzen 9 tot en met 14 zijn een epiloog, een kort nawoord. Het opvallende in dit slotwoord is, dat hier iemand anders dan Prediker aan het woord is. Anders gezegd, er wordt óver hem gesproken in de derde persoon. Ik ga daar nu niet verder op in omdat we daar over nagedacht hebben in de tweede blogpost.

Het slotwoord bestaat, als ik het goed zie, uit twee dingen die de auteur nog aan ons kwijt wil. Je ziet dat in de vertaling niet zo goed terug maar in het Hebreeuws wel: de verzen 9 en 12 beginnen met exact hetzelfde woord: wǝyōtēr. Letterlijk betekent het volgens de Studiebijbel 'en meer/bovendien'. Tenslotte nog twee dingen, lijkt de schrijver dus te willen zeggen, en ik vat ze alvast samen:

1. Neem de woorden van Prediker ter harte! (vs 9-11)
2. Heb ontzag voor God en houd u aan Zijn geboden, want Hij is uw Rechter. (vs 12-14) 

Vs 9 Prediker was een wijze! De boodschap van dit hele vers (en van de volgende verzen) is: Prediker was niet zo maar de eerste de beste, dus neem zijn boodschap serieus!

Vs 10 Hij probeerde immers aangename woorden te vinden. Maar het zijn niet alleen maar aangename woorden; het geschrevene is oprecht, woorden van waarheid!

Vs 11 Zulke woorden, woorden van wijzen, zijn als prikkels. De meeste verklaarders denken hier aan prikstokken, ossenstokken met een scherpe punt, waarmee de beesten in de juiste richting gedwongen werden. Volgens de Studiebijbel kun je het Hebreeuwse woord ook gewoon vertalen met 'als de ossenprikken'. Zó zijn woorden van wijzen: als prikkels om ons op de juiste koers te houden of te brengen.

Zulke woorden zijn ook als spijkers, diep ingeslagen ... Ik geef hier de mooie verklaring door van dr. Aalders in de KV: 'zoals vast ingehamerde spijkers onwrikbaar blijven zitten, zo hechten zich de woorden der wijzen in het geheugen om daar hun nuttig werk te doen'. Die woorden zijn ingeslagen door meesters in het verzamelen. Dat wijst erop dat mensen, zoals Salomo in zijn Spreukenboek, wijsheden hebben verzameld en op schrift gesteld.

En dan komt het belangrijkste argument om Predikers wijze woorden serieus te nemen: zij zijn gegeven door één Herder, 'door een herder één' staat er in het Hebreeuws. God wordt hier als Herder voorgesteld, een logisch beeld na het beeld van de prikkende ossenstok waarmee iemand ossen hoedt. Het zijn dus niet louter menselijke wijsheden; ze zijn uiteindelijk van de Grote Herder afkomstig.

Photo by Arfa Talib on Pexels

Vs 12 begint weer met wǝyōtēr, bovendien. En nu gebeurt er iets opvallends: de auteur richt zich hier rechtstreeks tot zijn zoon: mijn zoon, wees gewaarschuwd! In deze laatste woorden, terwijl hij óver Prediker en over de woorden van wijzen spreekt, spreekt hij plotseling heel persoonlijk zijn zoon aan. Ik weet niet of het een 'echte', biologische zoon betreft; misschien richtte een oosterse wijsheidsleraar zich ook wel tot zijn leerling met de woorden 'mijn zoon'. Maar hoe dan ook: zo persoonlijk, zo rechtstreeks als hier is het in het hele boek nog niet geweest. Bij mij roept het een beeld op van een oude, wijze vader, die zielsveel van zijn zoon houdt en die hem nog één keer wil zeggen wat het allerbelangrijkste is in het leven: mijn zoon, wat ik je tot nu toe verteld heb, dat is genoeg voor je. Natuurlijk kun je nog een leven lang studeren en onderzoeken, maar wees gewaarschuwd: er komt geen einde aan vele boeken te maken, en veel studeren vermoeit het lichaam, dat voel ik, mijn zoon, in mijn eigen, oude lijf. 

Vs 13 Ik zal je zeggen, mijn zoon, wat de kern is van mijn hele verhaal, want je hebt 12 hoofdstukken lang aandachtig naar me geluisterd: de slotsom, de samenvatting, de conclusie van al wat door jou gehoord is, is dit:

Vrees God,
en houd u aan Zijn geboden,
want dit geldt voor alle mensen.
God zal namelijk elke daad
in het gericht brengen,
met alles wat verborgen is,
hetzij goed, hetzij kwaad.

Vrees God. Het woord vrezen betekent in ons moderne Nederlands 'bang zijn voor'. Maar in de Bijbel betekent het ook 'ontzag hebben voor'. Heb ontzag voor God. Zie tegen hem op, zoals een kind tegen een goede vader opkijkt, met kinderlijk ontzag: 'Mijn vader kan alles. Alleen ben ik bang in het donker, maar als hij mijn hand vasthoudt loop ik met hem mee het donkerste straatje in.' 

Maar je kunt wel terecht bang zijn voor God, als je weigert als zo'n kind te zijn, als je niet wilt dat de Almachtige jou bij de hand neemt, als je zelf wilt bepalen wat goed of fout is, als je zelf groter wilt zijn dan God, als je Hem niet als hoogste Rechter en Koning wilt erkennen, als jij zelf de allerhoogste wilt zijn. Dan heb je echt een probleem, want voor alle mensen geldt: houd u aan Zijn geboden, ook voor jou.

God zal namelijk elke daad

in het gericht brengen,

met alles wat verborgen is,

hetzij goed, hetzij kwaad.

Elke daad... God zal elke daad in het gericht brengen, Hij zal een rechtvaardig oordeel vellen over elke daad van mij, ook elke daad die nu nog verborgen is. Wordt hier God als 'Grote Boeman' voorgesteld? Is dit mensen angst aanjagen met oordeel en hellevuur om ze in het gareel te houden, van dat middeleeuwse gedoe? Als we het zo interpreteren, dan spreekt ons geweten misschien tot ons, maar we moeten toch proberen om de zin in zijn geheel tot ons te laten doordringen, want er volgt namelijk nog dit:

hetzij goed, hetzij kwaad.

God zal elke goede daad in het gericht brengen, ook als die goede daad verborgen is. God ziet iedere goede daad die verborgen is, hoe klein ook, hoe onopvallend ook. Dus het positieve staat hier voorop. Maar inderdaad, God ziet ook iedere verborgen daad, als die kwaad is. Hoe klein ook, hoe onopvallend ook. God is dus niet de 'Grote Boeman', maar Hij is de Volkomen Eerlijke, de Alwetende Onpartijdige Hoogste Rechter. Het lijkt er in deze wereld misschien op, dat er geen recht is, dat onderdrukkers de macht in handen hebben, en dat de onderdrukten troosteloos ten onder moeten gaan (Prediker 4: 1) maar de Bijbeltekst laat ons hier zien dat er uiteindelijk tóch recht zal gedaan worden, Recht met een goddelijke hoofdletter. 

Dat is zeer troostvol en tegelijk laat het mij beven, ik weet niet hoe ik dit onder woorden moet brengen, maar ik weet wel: God is goed en volkomen rechtvaardig! Gelukkig, dat we uiteindelijk niet in handen van mensen zijn overgeleverd.

Troost vanuit het Nieuwe Testament

En toch, ik zit nog ergens mee: we gaan het niet redden, als we eenmaal voor onze Hoogste Rechter staan, ik weet dat de balans tussen goed en kwaad voor mijzelf keihard naar de kant van het kwade doorslaat. En daarom kan ik het niet laten om nog heel kort de troost vanuit het Nieuwe Testament te benoemen, de redding van onze zonden door de Heere Jezus Christus:

1 Johannes 4: 10: Hierin is de liefde, niet dat wij God lief hebben gekregen, maar dat Hij ons liefhad en Zijn Zoon zond als verzoening voor onze zonden.

En die opdracht van Prediker dan: vrees God en houd u aan Zijn geboden? Hoe houden we ons dan aan Zijn geboden? Ook hier geeft Johannes een antwoord:

1 Johannes 3: 23: En dit is Zijn gebod: dat wij geloven in de Naam van Zijn Zoon, Jezus Christus, en dat wij elkaar liefhebben, zoals Hij ons een gebod gegeven heeft.

Image by kalhh from Pixabay 

Het komt erop neer dat ik, beladen met de schuld en zonde van mijn hele leven voor Jezus neerkniel, mijn schuld aan Hem belijd en Hem vraag of Hij mijn zonden wil wegnemen. Als ik rechtop blijf staan, als ik niet als een schuldige voor Jezus wil neerknielen, ontvang ik nooit vergeving, dan blijft Gods toorn op mij. Eigen baas blijven is onmogelijk. Maar als wij onze zonden belijden: Hij is getrouw en rechtvaardig om ons de zonden te vergeven en ons te reinigen van alle ongerechtigheid. (1 Johannes 1: 9) Wie neerknielt staat gerechtvaardigd weer op, geen eigen baas meer, maar wel zielsgelukkig!

Geloof in de Heere Jezus Christus en u zult zalig worden! (Handelingen 16: 30)

Afscheid

En hiermee neem ik afscheid, ik ben door het boek Prediker heengeploeterd en ik dank je vriendelijk dat je met me meegedaan hebt en ik wens je Gods zegen op je levenspad. Het ga je goed!